ปวดกระดูก ข้อเข่าเสื่อม ไม่ได้เป็นเฉพาะคนแก่

ข้อเข่าเสื่อม” เกิดจากการใช้งานข้อต่อเนื่องยาวนานจนทำให้กระดูกอ่อน ผิวข้อสึกกร่อน ผู้ป่วยมีอาการเจ็บปวดข้อขณะเคลื่อนไหว เข่าผิดรูปโก่งงอ ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยเป็นอย่างมาก

เกี่ยวกับโรคข้อเข่าเสื่อม น่าสนใจว่า…ปัจจุบันไม่เฉพาะคนแก่เท่านั้นที่เป็น วัยคนกลางคน ก็เป็นได้ นพ.ศริษฏ์ หงษ์วิไล ศัลยแพทย์กระดูกและข้อ ศูนย์ข้อสะโพกและข้อเข่ากรุงเทพ โรงพยาบาลกรุงเทพ บอกว่า จริงๆแล้ว สถิติคนไทยป่วยเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม ข้อมูล ณ ปี 2553 เป็นอยู่ 6-7 ล้านคน

ปัญหาสำคัญมีว่าพอเป็นโรคแล้วส่งผลกระทบในเรื่องคุณภาพชีวิต มากขึ้น พบว่า ที่พบเพิ่มขึ้นตั้งแต่อายุ 45 ปีก็เริ่มมีอุบัติการณ์ที่เป็นข้อเข่าเสื่อมสูงขึ้น มีรายงานบ่อยขึ้น อาจจะยังเป็นจำนวนไม่มาก แต่ก็เกิดขึ้นได้

สาเหตุที่เกิดมีอยู่ 2 หลักใหญ่ๆ

• หนึ่ง แรงที่กระทำกับข้อเยอะเกินปกติและเป็นเวลานาน เช่น ในกลุ่มที่เป็นนักวิ่งมาราธอน จะพบว่ามีความเสี่ยงที่จะเป็นข้อเข่าเสื่อมในอนาคตจะสูงกว่าคนทั่วไปถึง 3 เท่าตัว
• สอง กลุ่มที่มีพยาธิสภาพในข้อเข่า เช่น มีอุบัติเหตุมาก่อน อาจจะมีกระดูกหักหรือมีผิวกระดูกที่บาดเจ็บมาก่อน อย่างนักฟุตบอลที่เอ็นฉีกขาด ทำให้พยาธิสภาพในเข่าเปลี่ยนแปลงไปไม่สมดุล เสียความมั่นคง

อีกปัจจัยก็คือ “โรคประจำตัว” เช่น พวกที่เป็นรูมาตอยด์ ข้ออักเสบอยู่บ่อยๆ ก็อาจจะทำให้ข้อเสื่อม สึกได้เร็วขึ้น ในกลุ่มคนอายุน้อยจะพบสาเหตุใหญ่ๆก็คือ เกิดอุบัติเหตุมาก่อน กระดูกหัก ทำให้แนวแกนขาเปลี่ยนไป อาจเป็นกระดูกหน้าแข้ง กระดูกต้นขาหัก หรือกระดูกตรงเข่าหัก ทำให้การรับแรงเปลี่ยนไปเกิดเสื่อมสึกได้

กรณีถัดมาก็จะเป็นกลุ่มที่มีโรคประจำตัวอย่างที่กล่าวไปแล้ว รวมถึงโรคเลือดบางชนิดที่ไม่ค่อยพบในเมืองไทย เช่น เลือดข้นผิดปกติ อย่างที่สามพวกที่เรียกว่า ดื่มเหล้า สูบบุหรี่เยอะ จะทำให้กระดูกตายได้

“หลักๆในบ้านเราจะเป็นเช่นนี้ น้ำหนักเยอะก็เป็นปัจจัยเสี่ยง โดยเฉพาะบีเอ็มไอที่เกิน 40 จริงๆน้ำหนักเกินมากไม่ค่อยเท่าไหร่ แต่ถ้าเกินบีเอ็มไอ 40 จะเป็นเยอะเลยทโอกาสที่เป็นสูงขึ้นเยอะ”

อาการแรกของคนที่เป็นข้อเข่าเสื่อมจะเริ่มจากปวดเข่าบ่อยๆ แต่การปวดแบบนี้ก็มีหลายลักษณะหลายแบบ ปวดเวลาทำอะไร ส่วนมากข้อเข่าเสื่อมจะปวดตอนนั่งยอง นั่งคุกเข่า พับเพียบ จะเริ่มปวด หรือ ปวดตอนขึ้นลงบันได รู้สึกปวดมาก อยู่ท่านั้นนานๆไม่ไหว อาจจะต้องปรึกษา คุยกับคุณหมอดูว่าเริ่มเป็นเข่าเสื่อมแล้วหรือยัง หรือว่าเป็นอย่างอื่น ก็มีโอกาสเป็นได้

สัญญาณต่อมาก็คืออาจจะมีเข่าบวม เข่าอุ่น บวมร้อน ก็เป็นสัญญาณบ่งบอกว่ามีการอักเสบตรงข้อเข่า ข้อเข่ามีปัญหา

คุณหมอศริษฏ์ บอกอีกว่า การแบ่งระยะสำหรับข้อเข่าเสื่อมจะใช้ภาพเอกซเรย์เป็นหลักในการบอก ซึ่งจะมีตั้งแต่ข้อเข่าปกติ ข้อเข่าเสื่อมระยะต้น หรือว่าเสื่อมเล็กน้อย เสื่อมปานกลาง แล้วก็รุนแรง

“ตรงนี้ต้องเข้าใจต่อไปอีกว่า ตัวที่เอกซเรย์ว่าเป็นมากเป็นน้อยบอกระยะของอาการเท่านั้น แต่ไม่ได้บอกว่าเราควรต้องทำอย่างไร การวินิจฉัยหลักๆก็คือ การอ่านประวัติแล้วก็ตรวจร่างกาย เอกซเรย์เหมือนเป็นตัวยืนยัน ว่าใช่ แล้วก็ช่วยบอกว่าเป็นระยะไหนเท่านั้น ระยะต้น ระยะกลาง หรือว่ารุนแรงแล้ว”

การรักษาคร่าวๆ ถ้าเป็นระยะต้นหรือระยะกลาง การรักษาด้วยวิธีไม่ต้องผ่าตัดยังพอไหวอยู่ เริ่มตั้งแต่ “การใช้ยา” และ “ไม่ใช้ยา”

ไม่ใช้ยา

• ผู้มีความเสี่ยงจำต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรม บางคนชอบนั่งเตี้ย นั่งยอง พับเพียบ คุกเข่า ก็เปลี่ยนมานั่งเก้าอี้แทน
• พยายามลดน้ำหนักในคนที่มีน้ำหนักเกินมาตรฐาน จะช่วยลดแรงกระทำในข้อเข่า
• ออกกำลังกายเพิ่มกล้ามเนื้อต้นขาให้แข็งแรง ช่วยรับน้ำหนักข้อเข่าให้ดีขึ้น กระชับขึ้น การบริหารกล้ามเนื้อตรงนี้ใช้วิธีการ ไม่ใช้แรงกระแทก อาจนั่งแล้วก็ยกขาธรรมดาเป็นท่าพื้นฐาน นั่งเก้าอี้พิงหลังสบายๆ ยกขาขึ้นขนานกับพื้นแล้วก็ค้างไว้ ใช้ข้อเข่าเป็นจุดหมุดสัก 10 วินาทีแล้วก็เอาลง จะยกคู่ทั้งสองข้างหรือสลับกันก็ได้ แต่ต้องทำอย่างน้อยวันละสัก 100 หรือ 200 ครั้ง ยิ่งทำได้เยอะๆก็จะยิ่งได้ผลดีกลับมา
• ออกกำลังกาย ไม่กระแทก ที่เรียกว่า…โลว์อิมแพ็ก เพื่อให้ได้ทั้งหัวใจ ปอด พัฒนาทั้งร่างกายของเรา เช่น ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน การเดินในน้ำ บางคนว่ายน้ำไม่เป็นก็ทำได้ เดิน วิ่ง ออกกำลังกายในน้ำ “น้ำเป็นตัวช่วยรับแรงกระแทกของเรา แล้วมีผลช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลายได้ด้วย การออกกำลังกายในน้ำได้รับความนิยมในต่างประเทศมากในปัจจุบัน มีหลากหลายให้เลือก เต้นในน้ำก็มี”

หลังจากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแล้ว รักษาโดยที่ไม่ใช้ยาแล้ว บางคน บางกรณี คุณหมออาจจะแนะนำในเรื่องของการใช้ยาร่วมด้วย ทำให้การปวดหายได้เร็วขึ้น กลับไปใช้ชีวิตปกติได้เร็วขึ้น ก็จะมียากิน ยาฉีด หรือแม้แต่ยาสมุนไพร

“ยากิน”…ก็เป็นยากลุ่มลดการอักเสบทั่วไป ก็ต้องดูว่าคนไข้มีโรคประจำตัวอะไรไหม เลือกยาให้เหมาะสม สำหรับยาฉีดเข้าข้อเข่าหลักๆ ปัจจุบันนี้มี 2 อย่าง “สเตียรอยด์” กับ “น้ำไขข้อเทียม”

การใช้ยาฉีดเฉพาะที่กลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์เป็นยาลดอักเสบชนิดหนึ่ง ครอบจักรวาล เวลาฉีดตรงข้อเข่าก็จะลดการอักเสบเฉพาะที่ไม่เหมือนสเตียรอยด์กินทีไปทั้งตัว แต่ว่าการให้สเตียรอยด์ในคนไข้อายุน้อย มากๆเราไม่อยากใช้ เพราะมีรายงานว่าถ้าใช้ฉีดบ่อย ผลึกสเตียรอยด์จะทำให้ข้อเข่าสึกเร็วขึ้นได้

“น้ำไขข้อเทียม” เวลาที่เข่าเริ่มเสื่อม น้ำหล่อลื่นที่ปกติเคยมี เปลี่ยนคุณสมบัติไป ความหนืดน้อยลง การฉีดน้ำข้อเทียมเข้าไปก็เหมือนใส่จารบีเพิ่มเข้าไปให้หล่อลื่นดีขึ้น หวังว่าการเคลื่อนไหวน่าจะดีขึ้น

ทั้งนี้ทั้งนั้น น้ำข้อเทียมก็ยังใช้ได้ผลดีกับกลุ่มคนไข้ที่ยังเป็นไม่มาก เสื่อมระยะเริ่มต้นหรือปานกลางเท่านั้นเอง พอเสื่อมมากขึ้นแล้วฉีดไปก็มักจะไม่ได้ประโยชน์ แล้วสุดท้ายจริงๆ เรื่องของการฉีดก็เป็นเรื่องของสเต็มเซลล์ที่อาจเคยได้ยินกันมาบ้าง เชื่อว่าเป็นฟิวเจอร์เมดิซีน แต่ปัจจุบันยังอยู่ในห้องทดลองเสียส่วนใหญ่ ยังไม่มีข้อมูลสนับสนุนเพียงพอให้สนับสนุนมาใช้รักษาโรคจริงๆ เพียงแต่เริ่มมีการศึกษามากขึ้น อนาคตเราอาจจะได้เห็น

สุดท้าย “ระยะรุนแรง”

น่าจะต้องคุยกับคุณหมอ บางคนเอกซเรย์แล้วเห็นว่าเป็นเยอะจริง แต่อาการยังไม่เยอะก็ยังพอไหว ไม่อยากผ่า คือโรคนี้จะเป็นแบบค่อยๆเป็นค่อยๆไป ไม่ตาย แต่ทำให้คุณภาพชีวิตแย่ลง

“การรักษาเพื่อเพิ่มคุณภาพชีวิต คุณหมอกับคนไข้ต้องคุยกันต่อเนื่อง ในคนหนุ่มสาว เกิดอุบัติเหตุไม่ไหวก็ต้องรักษา ไม่ว่าการเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ผ่าตัดอาจเป็นสิ่งที่ไม่สามารถเลี่ยงได้”

ข้อเข่าเสื่อมรุนแรง ที่เชื่อกันว่าเมื่อใช้ยาในกลุ่มกลูโคซามีน อาหารเสริมทั้งหลายที่ระบุสรรพคุณเป็นยาบำรุงเข่าทั้งหลายที่ดังๆ บอกตรงๆว่ายังจัดเป็นกลุ่มอาหารเสริมไม่ได้ เป็นยาเปลืองสตางค์เปล่าๆ ส่วนแคลเซียมกินได้ไม่ได้ห้าม แต่ไม่เกี่ยวกับข้อเข่าเสื่อม ช่วยเรื่องของกระดูกพรุน กระดูกส่วนอื่นๆ

ข้อแนะนำจากสวนในเวียง

ในกรณที่ผู้ป่วยไม่อยากใช้สารเคมี ทางเลือกใหม่ของผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม ชาลำไยสวนในเวียงเพราะในเปลือกและเมล็ดลำไยมีสารฟีนอลิค (Phenolic compounds) สูง ที่วิจัยโดยมหาวิทยาลัยสุรนารี แสดงว่าสารออกฤทธิ์สำคัญ 3 ตัวได้แก่ gallic acid, corilagin และ ellagic acid เป็นองค์ประกอบ ซึ่งสารออกฤทธิ์ดังกล่าว 3 ตัวนี้ มีฤทธิ์ เป็นสาร Anit-Oxidant (ช่วยต้านอนุมูลอิสระ) Anti-Inflammatory (ช่วยต้านการอักเสบเรื้อรังในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม) และมีคุณสมบัติยับยังการสร้าง Uric (คล้ายยารักษาในผู้ป่วยโรคเก๊าต์) สารต้านอักเสบเหล้านี้ในลำไยออแกนิกสวนในเวียงสามารถช่วยบรรเทา จนถึงสามารถรักษาให้หายขาดอย่างถาวรหากควบคู่ไปกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม